Jezus-moslims: een nieuw fenomeen

Gisteren en vandaag heb ik in de trein het laatste nummer van Soteria gelezen, een kwartaalblad voor evangelische theologische bezinning. Een zeer interessant themanummer over contextualisatie (3:2007). Ik publiceer wellicht te weinig op deze blog om interessante discussies uit te lokken, maar anderzijds kan ik toch ook eens mijn best doen in beperkte tijd om een interessant onderwerp naar voren te brengen, die zeker een nuttige discussie kan uitlokken. Laat ik dat nu maar eens proberen. Het onderwerp dat in deze Soteria alle aandacht krijgt, heeft zeker het potentieel om reacties uit te lokken. Het gaat over de zogenaamde 'Jezus-moslims'. Op 14 mei 2007 werd een symposium gehouden over contextualisatie in een islamitische context onder het thema 'Jezus in de de Moskee of Moslims in de Kerk?' en naar aanleiding van dit symposium is de genoemde Soteria verschenen.

Bernard Reitsma opent de discussie met zijn artikel "Inculturalisatie of syncretisme: Uitdagingen en grenzen van contextualisatie in een islamitische context." Wat moeten evangelische zendelingen doen wanneer zij het evangelie willen uitdragen in een islamitische context? Hun evangelische achtergrond/cultuur implanteren (= inculturalisatie) of water bij de wijn doen om mensen te bereiken (wat gemakkelijk leidt tot syncretisme = vermenging van godsdiensten)? Hiermee worden de twee uitersten duidelijk aangeven. Het mag duidelijk zijn dat beiden niet de bedoeling zijn en de vraag blijft staan: wat dan wel?

Vervolgens vinden we twee interessante artikelen van Jaap Hansum, die het fenomeen 'Jezus-moslims' heeft onderzocht en dit ook verder wil onderzoeken als doctoraatsstudent en assisterend academisch personeel aan de ETF (waarmee Jaap dus een directe collega van mij is). Over hetzelfde onderwerp gaf Jaap Hansum ook een lezing tijdens de doctoraatsweek aan de ETF (september 2007), die ik met interesse heb bijgewoond. Hij introduceert in een eerste artikel het C1-C6-spectrum, wat oorspronkelijk werd gelanceerd door John Travis (met C6 als latere toevoeging voor de volledigheid). Wat wordt hiermee bedoeld? De C staat voor "Christ-centered-community', een christelijke gemeenschap dus. De nummers 1 t/m 6 geven om zo maar te zeggen de intensiteit aan van inculturatie (1) tot syncretisme (6????). Die vraagtekens plaats ik natuurlijk niet voor niets, want het is maar de vraag of we C6 als syncretistisch moeten verstaan. Laat dat nu net de vraag zijn die zo interessant is voor verdere discussie. Is het nog niet geheel duidelijk? Geen nood, hieronder worden C1-C6 iets concreter gemaakt.

C1: we zouden dit kunnen verwoorden als 'kolonisatie', d.w.z.: de christelijke cultuur van de zendeling wordt als het ware geïmplanteerd in de moslimgemeenschap.

C2: zie C1, maar "het vocabulaire van de lokale moslimbevolking" wordt wel zoveel mogelijk gebruikt om toch enige aansluiting te vinden.

C3: zie C2, maar ook 'neutrale' cultureel-religieuze elementen kunnen worden gebruikt.

C4: C1 wordt vermeden en het is bijvoorbeeld niet noodzakelijk om in een kerkgebouw samen te komen.

C5: hier kunnen we volgens Jaap Hansum een vergelijking maken met 'Messiasbelijdende Joden'; "aspecten van de normatieve islam die onverenigbaar zijn met het evangelie" worden afgewezen of geherinterpreteerd, maar voor de rest blijven de 'Messiasbelijdende moslims' binnen de Islam.

C6: moslims die door "dromen, visioenen, wonderen, radiouitzendingen of tijdens een bezoek aan het buitenland" tot geloof in Christus zijn gekomen, die in het geheim samenkomen, die hun geloof niet uitdragen, die als moslims worden beschouwd en zichzelf ook moslims noemen.

Het is bij de categorie C4 t/m C6 dat er wordt gesproken van de zogenaamde 'Jezus-moslims'. De vraag is dan ook: is dit geoorloofd of is dit veel te ver gaande contextualisatie? Verschillende artikelen in Soteria na de twee artikelen van Jaap Hansum reageren ook op deze vraag, maar deze ga ik niet ook nog samenvatten (respectievelijk gaat het om bijdragen van Gerrit Noort, Ane Mulder en J.M. Strengholt). Wel belangrijk is het om toe te voegen dat het hier (mogelijk) gaat om een proces, waarbij de status van 'Jezus-moslim' niet het einddoel is. Ik ben eens benieuwd naar reacties op bovenstaand schrijven.